Prawo Nowych Technologii Nr 2/2024

Opis

Aktualne problemy stosowania prawa nowych technologii w kontekście najnowszych regulacji!
W numerze 2/2024 polecamy:
Katarzyna M. Gorzkowska, „Ochrona autonomii pacjenta w procesie leczenia z wykorzystaniem sztucznej inteligencji – postulaty de lege ferenda”
W czasach wzmożonego zainteresowania implementacją w opiece zdrowotnej narzędzi opartych na sztucznej inteligencji, coraz częściej stawiane są pytania o zagwarantowanie praw pacjentów. Etycy wskazują, że korzystanie z AI może potencjalnie zagrozić autonomii pacjenta w wyniku wystąpienia tzw. „zastępczego procesu decyzyjnego”. Oparcie procesu leczenia na systemach AI może spowodować bazowanie na matematycznych powiązaniach znalezionych przez maszynę i w efekcie doprowadzić do odhumanizowania procesu leczenia. Co więcej, może spowodować pozbawienie lub ograniczenie uprawnień pacjenta przysługujących mu w związku z leczeniem. Obecnie autonomia pacjenta stanowi jeden z podstawowych filarów współczesnego systemu opieki zdrowotnej. Autonomia jest rozumiana jako zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji bez zewnętrznego przymusu. Pacjentowi powinna być dana możliwość porównania proponowanych opcji leczenia, jak również szansa zrozumienia udzielanych mu informacji, czy oceny problemów i w konsekwencji był w stanie podjąć świadomą decyzję. W niniejszym artykule poruszono zagadnienie autonomii pacjenta i problemu świadomej zgody pacjenta w przypadku procesu wykorzystującego tzw. sztuczną inteligencję. Poczyniona analiza stała się podstawą do sformułowania postulatów de lege ferenda.
 Ewa Kowalewska, Wojciech Bożek, „Przechowywanie dokumentów dotyczących czynności bankowych sporządzanych na informatycznych nośnikach danych (w formie rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych)”
W działalności banków coraz częściej stosowane są rozwiązania, opierające się na wykorzystaniu nowych technologii. Obok tradycyjnej formy pisemnej w dokonywaniu czynności bankowych dopuszczalne jest składanie oświadczeń woli w postaci elektronicznej. Dokumenty związane z czynnościami bankowymi mogą być sporządzane na informatycznych nośnikach danych, jeżeli dokumenty te będą w sposób należyty utworzone, utrwalone, przekazane, przechowywane i zabezpieczone. W szczególności należy zwrócić uwagę na formę i sposób przechowywania tych danych. Współcześnie odchodzi się od rejestrów scentralizowanych na rzecz rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Zagadnienie to wydaje się być szczególnie istotne z uwagi na zobowiązanie banku do prowadzenia bazy danych w sposób zapewniający bezpieczeństwo i integralność zawartych w niej dokumentów. W związku z tym zagadnieniem ważnym w aspekcie tego rodzaju działalności banków będzie wykorzystanie technologii blockchain.
Jakub Rzymowski, Dominik Spałek, „Jak nie stosować AI Act na podstawie definicji systemu sztucznej inteligencji”
Po trwających kilka lat pracach wydano rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.6.2024 r. w sprawie ustanowienia zharmonizowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji oraz zmiany rozporządzeń (WE) nr 300/2008, (UE) nr 167/2013, (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1139 i (UE) 2019/2144 oraz dyrektyw 2014/90/UE, (UE) 2016/797 i (UE) 2020/1828 (Akt w sprawie sztucznej inteligencji). Zaskakujące jest, że w tym akcie prawnym brak jest definicji sztucznej inteligencji. Zaskakujące i niekorzystne, dyskurs prawniczy na temat sztucznej inteligencji trwa, tak długo jednak jak nie będzie funkcjonować powszechnie uznana definicja sztucznej inteligencji, tak długo dyskurs ten nie może doprowadzić do jednoznacznych wniosków. Nie wiemy po prostu, czy wypowiedzi prawników dotyczące AI dotyczą za każdym razem tego samego zjawiska.
AI Act zawiera jeszcze jedną niespodziankę. W treści AI Act ukryto regulację, która pozwala na niemal swobodne stosowanie lub niestosowanie tego aktu prawnego, w zależności od woli i odpowiednio do niewielkich działań podmiotu wykorzystującego system sztucznej inteligencji.
Celem artykułu jest prezentacja zawartej w AI Act możliwości niestosowania tego aktu prawnego. W możliwości tej widzimy zarówno szansę, jak i zagrożenie, jednak przede wszystkim uważamy, że powinna ona zostać odnotowana.
Definicja systemu sztucznej inteligencji podlegała zmianom na kolejnych etapach projektowania AI Act. W niniejszym artykule prowadzimy rozważania na podstawie ostatniej wersji znajdującej się w opublikowanej wersji AI Act.
Anna Wilk, „Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez sztuczną inteligencję a zasada winy i ryzyka”
Artykuł porusza problematykę odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez sztuczną inteligencję w kontekście tradycyjnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej – winy i ryzyka. Autorka analizuje przepisy prawa polskiego, które potencjalnie mogłyby znaleźć zastosowanie w odniesieniu do tej odpowiedzialności, jednak omówieniu podlegają także unijne projekty harmonizacyjne i przyjęte w nich rozwiązania. Rozważania te prowadzą do wniosku, że podstawową zasadą odpowiedzialności powinna być zasada ryzyka, jednak jej obecny kształt wymagałby modyfikacji.
Kamil Stępniak, „Distributed Ledger Technology a demokracja partycypacyjna”
Rozwój świata cyfrowego daje możliwości rozważania ekspansji idei demokracji partycypacyjnej. Jedną z technologii umożliwiających szersze wykorzystanie w praktyce instytucji partycypacji społecznej jest Distributed Ledger Technology (DLT). W przedmiotowym artykule rozważam możliwości, w których można implementować DLT jako mechanizm upowszechniający bezpieczne sprawowanie władzy publicznej przez podmioty do tego uprawnione (najczęściej obywateli) poprzez Internet. Przyjęcie niniejszego paradygmatu może w znaczny sposób przyczynić się do upowszechnienia instytucji, które w obecnej formie są stosunkowo rzadko wykorzystywane przez obywateli, głównie poprzez problemy z tradycyjnym (analogowym) zbieraniem podpisów pod projektami ustaw, projektów czy też wniosków o referendum. Społeczeństwo informacyjne, a także przeniesienie znacznej części życia publicznego do Internetu skłania do refleksji, że partycypacja również mogłaby zostać implementowana do świata cyfrowego. To pozwoliłoby na jej szersze wykorzystanie. Technologia DLT zaś posiada takie cechy, które umożliwiają bezpieczne i weryfikowalne uczestnictwo w przyjętych formach partycypacyjnych. W niniejszym artykule odnoszę się głównie do możliwości wykorzystania tego rozwiązania w prawodawstwie polskim. 
Aneta Frydrych-Romańska, Witold Chomiczewski, „Wpływ DSA na ochronę konsumentów. Zagadnienia wybrane”
DSA poza wyłączeniami odpowiedzialności dostawców usług pośrednich, czy mechanizmem zgłaszania i działania, które stanowią z pewnością kluczową część tej regulacji, pełni również bardzo ważną rolę w systemie ochrony konsumenta, który wielokrotnie jest głównym odbiorcą usług pośrednich. DSA stanowi odpowiedź na wyzwania związane z nowymi modelami biznesowymi i służyć ma m.in. ochronie konsumentów przed zagrożeniami pojawiającymi się w związku z obserwowanym postępem technologicznym w handlu elektronicznym. 
Marta Kupczak-Strzelecka, „Niezależność i pluralizm mediów w świetle Europejskiego Aktu o Wolności Mediów”
Obowiązujący od 7.5.2024 r. Europejski Akt o Wolności Mediów (European Media Freedom Act, EMFA) ma być w pełni i bezpośrednio stosowany w państwach członkowskich UE dopiero od 8.8.2025 r. Jest to bezprecedensowa regulacja sektora medialnego na szczeblu unijnym. Wprawdzie prawo unijne reguluje już wybrane kwestie dotyczące mediów w dyrektywie audiowizualnej, jednak EMFA znacząco rozszerza krąg podmiotów objętych tą regulacją. Po raz pierwszy bowiem prawo unijne będzie regulować działalność nie tylko sektora audiowizualnego: telewizji i serwisów VOD, ale obejmie także radio, podcasty audio i prasę. Przedmiot regulacji także będzie bezprecedensowy. Celem EMFA jest bowiem zapewnienie niezależności i pluralizmu usług medialnych z korzyścią dla wolnego i demokratycznego dyskursu (art. 1 ust. 1 i art. 3 EMFA). Narzędziem do tego służącym jest przyznanie dostawcom usług medialnych określonych praw, ale także nałożenie na nich określonych obowiązków, wprowadzenie specjalnych reguł dotyczących mediów publicznych i organów regulacyjnych w państwach członkowskich, ustanowienie nowego unijnego regulatora i procedur współpracy pomiędzy regulatorami, jak również ustanowienie zasad świadczenia i dostępu do usług mediowych w środowisku cyfrowym. Kolejną nowością jest też wprowadzenie drugiej, dodatkowej kontroli koncentracji na rynku medialnym, obok tej wykonywanej przez organy antymonopolowe. W końcu EMFA wprowadza reguły dotyczące systemów mierzenia liczby i cech użytkowników mediów i kontentu na platformach internetowych oraz reguły dotyczące alokacji środków publicznych w celach reklamowych. Poniższy artykuł przedstawia najistotniejsze rozwiązania przewidziane w EMFA.
Agata Szeliga, „Podstawowe modele obowiązkowego udostępniania danych na podstawie Aktu w sprawie danych (Data Act)”
Akt w sprawie danych, który, co do zasady, znajdzie zastosowanie od 12.9.2025 r., przewiduje obowiązek dzielenia się łatwo dostępnymi danymi z produktów skomunikowanych (np. urządzeń IOT) i usług powiązanych (np. aplikacji obsługujących takie produkty i umożliwiających takiemu produktowi realizację co najmniej jednej z jego funkcji. Akt dotyczy zarówno danych osobowych, jak i nieosobowych. W przypadku danych osobowych, uzupełnia on art. 15 i 20 RODO2 (w odniesieniu do udostępniania danych osobom, których dane dotyczą), jak również wprowadza ograniczenia odnośnie do wykorzystywania udostępnionych danych do automatycznego podejmowania decyzji (art. 22 RODO). Akt w sprawie danych wprowadza też istotne ograniczenia na posiadaczy danych, którzy nie będą mogli korzystać z danych nieosobowych bez uzgodnienia z użytkownikiem, ani – w przypadku danych z produktów – udostępniać ich w innych celach niż realizacja umowy. Akt w sprawie danych określa również działania, jakie mogą być podjęte w celu ochrony tajemnic przedsiębiorstwa posiadacza danych lub tajemnic.
Partnerem merytorycznym Kwartalnika jest Stowarzyszenie Prawa Nowych Technologii.

Rada programowa:
prof. Aleksander Chłopecki (Uniwersytet Warszawski), prof. Kinga Flaga-Gieruszyńska (Uniwersytet Szczeciński), prof. Jacek Gołaczyński (Uniwersytet Wrocławski), prof. Katarzyna Grzybczyk (Uniwersytet Śląski), prof. Paweł Księżak (Uniwersytet Łódzki), prof. Wojciech Machała (Uniwersytet Warszawski), prof. Andrzej Matlak (Uniwersytet Jagielloński), prof. Monika Namysłowska (Uniwersytet Łódzki), dr hab. Adrian Niewęgłowski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), prof. Stanisław Piątek (Uniwersytet Warszawski), prof. Paweł Podrecki (Polska Akademia Nauk), prof. Przemysław Polański (Akademia Leona Koźmińskiego), prof. Maciej Rogalski (Uczelnia Łazarskiego), prof. Rafał Sikorski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), prof. Grzegorz Sibiga (Polska Akademia Nauk), prof. Marek Świerczyński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego).
Kolegium redakcyjne:
adw. Xawery Konarski (Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy), r.pr. dr Aleksandra Auleytner (Domański Zakrzewski Palinka), r.pr. Witold Chomiczewski (Lubasz i Wspólnicy), adw. Maciej Kubiak (SKP Ślusarek Kubiak Pieczyk), r.pr. Mikołaj Sowiński (Sołtysiński Kawecki Szlęzak), r.pr. Artur Piechocki (APLaw), red. Piotr Grabarczyk (Wydawnictwo C.H.Beck).